نور خورشید حاوی اشعه‌های ماوراءبنفش است که سلول‌های لایه خارجی پوست را تخریب کرده و به عروق خونی کوچک که در زیر پوست قرار دارد آسیب می‌رساند؛ آفتاب‌سوختگی از سوختگی جزئی تا تاول‌های شدید را شامل می‌شود.
نشانه‌های سوختن پوست
آفتاب سوختگی نوعی التهاب پوستی است و هنگامی رخ می‌دهد که مقدار تابش اشعه خورشید یا سایر منابع نوری حاوی اشعه ماوراء بنفش و مادون قرمز بیش از حد بر پوست بدن اثر گذاشته است؛ از نشانه‌ها و علائم آن می‌توان به قرمزی بیش از حد پوست، تورم، دردناک شدن و گاهی ایجاد تاول و در مواردی که شدت آفتاب‌سوختگی بالاست تب، تهوع، استفراغ و تیره شدن پوست اشاره کرد.
از عواملی که حساسیت افراد را نسبت به آفتاب سوختگی افزایش می‌دهد می‌توان قرارگیری در معرض آفتاب در ساعات اوج تابش نور خورشید یعنی از ساعات 10 صبح تا 4 عصر نام برد.
یک متخصص پوست می‌گوید: یکی از عوامل افزایش‌دهنده آفتاب‌سوختگی عوامل ژنتیکی بویژه پوست‌های روشن، چشمان آبی و موهای بور است. این بیماری می‌تواند در مورد آنها که بخصوص دارای پوستی حساس هستند وخیم‌تر باشد، در ضمن آفتاب سوختگی می‌تواند در تراوش عرق مداخله کرده منجر به گرمای بیشتر شود.
دکتر مصطفی رشیدی می‌افزاید: اشعه‌های خورشید در ابرها نیز نفوذ می‌کند، در واقع پوست در روزهای ابری یا حتی در اثر بازتاب اشعه خورشید در کوهستان، آب دریاها و استخرهای روباز و همچنین برف نیز می‌تواند در معرض عوارض ناشی از تابش نور خورشید قرار گیرد.
چه باید کرد؟
برای پیشگیری از آفتاب سوختگی باید نکاتی را رعایت کرد، از جمله این که بهتر است از ظهر که اوج گرماست تا 3 بعد از ظهر از بیرون رفتن و در معرض قرار گرفتن در آفتاب خودداری کرد. برای فعالیت خارج از منزل و در زمان ابتلا به این بیماری باید از کرم ضد آفتاب مناسب، پوشش مناسب و کلاه استفاده کرد. همچنین از لباس‌هایی به رنگ خنثی مثل خرمایی استفاده کرده و از پوشیدن لباس‌های رنگ روشن و سفید پرهیز کنید، زیرا آفتاب را روی صورتتان منعکس می‌کند.
کرم‌های ضد آفتابی که SPF آنها 15 یا بیشتر است، برای پوست محافظت تقریبا کامل ایجاد می‌کنند SPF . در واقع مقدار جذب اشعه توسط ضد آفتاب یا محافظت پوست در مقابل آفتاب را گویند که این عیار بر اساس نوع پوست، جنس و محل زندگی در افراد مختلف متفاوت است.
راه‌های درمان
دکتر رشیدی با تاکید بر استفاده از ضد آفتاب، معتقد است: کرم‌هایی که قدرت محافظتی کمتری دارند، محافظت نسبی ایجاد می‌کنند و باعث تیره شدن خفیف می‌شوند. برخی از این کرم‌ها در برابر آب و تعریق، مقاوم هستند ولی باید پس از شنا یا مواجهه طولانی مدت دوباره از آنها استفاده کرد، در واقع در طول روز چند بار باید تمدید شود. استفاده از کرم‌های محافظت کننده بویژه در نواحی حساستر به سوختگی مثل پوست بینی، گوش‌ها، پشت ساق‌ها و پشت گردن موثر است.
درمان آفتاب سوختگی به طور تقریبی در عرض 3 روز تا 3 هفته به طول می‌انجامد که این مدت بستگی به‌شدت آفتاب سوختگی افراد دارد. برای کاهش درد، می‌توان پارچه نرمی را در آب خنک مرطوب کرده و روی نواحی سوخته قرار داد. از کرم سرد یا لوسیون نوزاد نیز می‌توان برای بهبود استفاده کرد.
دکتر رشیدی با بیان این که برای تسکین درد و کاهش تب از داروهای بدون نیاز به نسخه مثل آسپرین یا استامینوفن می‌توان استفاده کرد، می‌گوید: داروهای ضد سوختگی بدون نیاز به نسخه که محتوی بی‌حس‌‌کننده‌های موضعی باشند، مثل بنزوکائین یا لیدوکائین، ممکن است مفید باشند، اما در برخی از افراد واکنش‌هایی ایجاد می‌کنند.
وی می‌افزاید: از عوارض احتمالی آفتاب سوختگی می‌توان به ایجاد تغییرات پوستی منجر به سرطان پوست از جمله ملانوم بدخیم و تهدیدکننده زندگی، کراتوز ضایعات پوستی پیش‌بدخیم و همچنین چروک شدن زودرس و از دست رفتن خاصیت الاستیکی پوست اشاره کرد.
به گفته متخصصان پوست، آفتاب سوختگی شدید به همان اندازه سوختگی‌های حرارتی مهم است و ممکن است به همان میزان اثرات خود را نشان دهد؛ اثراتی همچون تاول زدن، تورم، تب و... کما این که عواقب درازمدت سال‌های متوالی قرار گرفتن در معرض تابش آفتاب نیز اهمیت دارد و خلاصه این که نباید آفتاب سوختگی را بی‌اهمیت دانست.
حتی اگر بر اثر آفتاب سوختگی بتوانیم با استفاده از انواع کرم‌ها از درد بکاهیم، باید این نکته را به ذهن بسپاریم که قرار گرفتن مستمر در معرض آفتاب، خطرات احتمالی از قبیل سرطان‌های پوست، ایجاد لکه‌های قهوه‌ای و کک و مک و نیز چین و چروک زودرس را به همراه دارد.
چند توصیه
از آنجا که همراه سوختگی‌ها مشکلاتی از قبیل درد، تورم، سوزش و خارش وجود دارد، اضافه کردن برخی مواد به آب داخل وان یا لگن می‌تواند کمی تسکین‌دهنده باشد:
الف - جوش‌شیرین: مقداری جوش‌شیرین (2 قاشق غذاخوری) را در آب ولرم موجود در وان یا حتی لگن بزرگ ریخته و پوست آفتاب سوخته را در محلول آب و جوش شیرین به مدت 15 دقیقه قرار دهید. در آخر نیز برای خشک شدن از حوله استفاده نکنید و مدتی صبر کنید تا پوست شما در معرض هوا خشک شود. در واقع هدف، ماندگاری بیشتر این محلول روی پوست است.
ب - سرکه سیب: یک فنجان سرکه سیب را به آب سرد داخل وان یا لگن اضافه کنید، این مورد نیز ازجمله مواردی است که توسط متخصصان پوست برای کاهش دردهای سوختگی توصیه می‌شود.
توجه: مراقب باشید به هنگام قرار گرفتن در هر یک از این محلول‌ها، این مواد با چشم شما برخورد نکنند.
در هر حال آفتاب سوختگی را جدی بگیرید و از عواقب جبران‌ناپذیر آن در امان باشید.
